Tesbih Dosyasini Aciyoruz-I

Katalin, Mustafa Unver

Ailem disindaki en buyuk iki tutkum Altay ve tesbihler. Altay her zamanki Altay, su siralarda yazilacak cok birsey yok. Tesbihlere gelince, bu konuda uzunca bir suredir bir sey yazmiyorum. Bu eksikligi gidermek icin ayrintili bir dosya hazirladim.
Bu dizide tesbihler hakkinda bilmek isteyeceginiz herseyi ama herseyi (degil tabii, butun sirlari size soyleyemem) bulabileceksiniz.

Simdi buyulu tesbih dunyasina daliyorum, beni takip edin…

Yesil Damla Kehribar, A.Metin Karakus


1-Tesbih Nedir ?
Tesbih herseyden once ibadete yardimci bir aractir. Sadece Islamiyet’e has bir arac olmayip duanin oldugu her yerde, bir cesit tesbih vardir. Islamiyete buyuk ihtimalle Budizm’den gecmistir. Daha sonra da Islamiyet tesbihi Hiristiyanliga armagan etmistir.

Yak Boynuzu Budist Tesbihi

Hiristiyan Tesbihi


2-Tesbih Nasil kullanilir ?
Ozellikle namaz kilindiktan sonra 33’er defa Süphanallah, "Tanrı’yı her türlü kusur, ayıp ve eksiklikten, insanlığa özgü niteliklerden uzak tutarım”, Elhamdülillah, “Tanrıya şükürler olsun" , Allahuekber, “Tanri en yucedir” denir. Bu sirada da, sayiyi sasirmamak gibi bir amacla (Aslinda son derece basit bir Abakus olan) tesbih kullanilir.
Dinsel amaclarla kullanilmanin yanisira issizligin tavan yaptigi guzel yurdumuzda kahvehaneler, can sikintisini gidermek icin tesbih ( ile ya sabir) ceken vatandaslarimizla doludur.
Ayrica kimligini belli etmek icin de tesbih kullananlar vardir (Falanca tarikat, filanca parti, falanca babanin adami vs.)

Tesbih tum bunlarin otesinde bir sanat objesidir. Turk Ustalar, ibadete yardimci bir aractan bir sanat kolunun dogmasini saglamislardir.Dolayisiyla benim icin en guzel kullanim sekli bir koleksiyon objesi olarak kullanilmasidir. Guzel bir koleksiyon parcasini her elinize alisinizda ruyalara dalar gidersiniz.

Kopekbaligi Disi, Huseyin Celik


3-Tesbih Kac Taneli (Habbeli) olur ?
Dinsel amacli kullanilan tesbihler genellikle 99’lu olur ancak 33’lu tesbihler de bu amacla kullanilabilir. Bunlarin yanisira ozellikle tekkeler ve dergahlarda zikr için kullanılan 500’lu ve 1.000’li tesbihler de mevcuttur. Gundelik kullanim icin genellikle 33’lu tesbihler kullanilmakla birlikte, normalden daha iri tanelere sahip olan ve Efe Tesbihi diye bilinen 17’li tesbihler de tercih edilebilir.

500'luk Kizil Mercan, Huseyin Celik

17'li Oltu Tasi


4- Tesbih Neye dizilir ?
Tespihler, eskiden ibrişim denilen ipeklere dizilirmis ve bu is ayri bir zanaat koluymus. Gunumuzde, fonksiyonellik guzelligin yerini aldigi icin saglam olan herhangi bir naylon iplige dizilebilir.

Damla Kehribar, Bunyamin Korucu


5-Tesbih Hangi Maddelerden Yapilir ?
Kisaca elin hosuna giden, gozun begendigi, yeterince saglam olan her maddeden diyebiliriz.
Ama ozele inmek gerekirse hammaddeleri siniflandirmaliyiz:

Değerli Taş ve Madenler:
Zümrüt, yakut, elmas, necef, firuze, laciverttaşı, zeberced, yeşim, akik, altın, gümüş, kaplangozu, kedi gozu, Sah Maksut vb.

99'lu, Cesm-i Bulbul Islemeli Firuze, Huseyin Celik

Necef ve Sah Maksut’tan yapilan tesbihler ozellikle yaz gunlerinde ve sicak iklimli yerlerde tercih edilir. Cunku bu taslar, diger taslardan farkli olarak sicak gunlerde ele serinlik verir. Ozellikle 1917'lerde kutsal topraklari Ingilizler'den (Ve de Araplardan) korumak ugruna collere dusen Ordumuzun neferleri bu tur tesbihleri tercih etmislerdir.

Fasetali 99'lu Necef, Huseyin Celik

Tesbih dunyasinda en cok bilinen hikayelerden biridir: Rivayete gore Sokullu Mehmet Paşa'nın tamamı elmastan yapılmış 99'lu bir tesbihi varmis. Pasa'nin bu tesbihi, Azap Kapısı'ndaki konağında cikan yangından kurtarılamamıştır. Hikayenin, aradan neredeyse 500 yil gectigi halde hala anlatildigini unutmayalim ve "Ne tesbihmis be" diyelim...

Hayvan Kokenli Maddeler:
Fildişi, suaygırı dişi, boğa boynuzu, buffalo boynuzu, geyik boynuzu, kaplan tırnağı, deve kemiği, zergedan (gergedan boynuzu), balina dişi, bağa (denizkaplumbağası kabuğu), denizfili disi, denizaslanı dişi , köpekbalığı dişi, mors dişi özü, testere balığı dişi vb.

Balina Disi, Imdat Kalayci

Mors Disi, Abdullah Oner
Mors disinin ici ve disi farkli yapilarda olur. Ic kismina bulbul tukurugu denir. Mors disinden yapilan tesbihlerde, bu farkli yapilari vurgulamak amaciyla imame veya tanelerde, mors disinin hem dis kismi hem de ici (Bulbul tukurugu) yari yariya kullanilmaya calisilir. Bu tesbihte oldugu gibi...

Kaplumbaga Kabugu (veya sadece baga), Huseyin Celik

Yaban Kecisi Boynuzu, Bedri Aslantas

Deniz Kökenli Maddeler:
Inci, mercan, sedef, yüsrü (Siyah Mercan)

99'lu Sedef, Huseyin Celik

Fosiller:
Kehribar, luletasi, oltu tasi

Damla Kehribar, A.Metin Karakus

Kehribar yaz aylarinda cok tercih edilmez. Cunku sicak gunlerde elde kaymasi zorlasir. (Tabii bu, klimanin bulunmadigi yer ve zamanlar icin gecerli)

Oltu Tasi,Bahri Bulbul

Ağaç ve Bitki Kokenli Maddeler:
Abanoz, andiz, gul, kral, kuka, narçıl , ödağacı, pelesenk, venge, yilanagaci, zeytin, kanağacı demirhindi, lale ağacı, saten, şeker, tik, kokobolo, morağaç, kalenbek vb.
Bunlarin arasinda benim tercihim gerek gorsellik gerekse kullanim zevki acisindan kuka, narcil ve yilanagacidir.

Yilan Agaci, Mustafa Unver

Kuka, Ozcan Ata

Insan Yapisi Maddeler:
Sikma kehribar (Amberoid), katalin, bakalit
Bu konu, daha sonra ayrica ve ayrintili olarak islenmeyi hak ediyor.

Iki Renkli Sikma Kehribar, Mustafa Unver

Arkasi yarin...