Eskiden Venedik’te sarayimiz varmis !

Fondaco dei Turchi'nin bugunku hali


Eger yetenegim olsaydi sadece bu binaya dayanarak muthis bir roman cikartabilirdim. Konunun zenginligini dusunsenize: Isin icinde egzotik (!) dogudan gelen tuccarlar, yanlarinda getirdikleri ipek, baharat vs. var. Gelirken denizde pusu kurmus korsanlardan ve firtinalardan guclukle kurtulma, Venedik’e girerken ilk defa boyle bir sehir gormenin verdigi heyecan, gece binadan kacip Venedik meyhanelerinde kafa cekme, rastlanti eseri gorulen bir Venedik soylusunun kizina asik olma, kiskanclik yuzunden cikan kavga, en sonunda da kizin kolundan tutup Istanbul’a kacis (Kizi musluman yapmayi unutmadan !).

Bugun Venedik’te bulunan bir yapidan bahsetmek istiyorum: Fondaco dei Turchi

Osmanli ve Venedik arasindaki ilk ticari iliskiler Orhan Gazi zamaninda baslamis. Celebi Mehmet doneminde imzalanan ticaret antlasmasiyla Turkler Venedik’te ticaret yapma hakkini kazanmis. Fatih doneminde ise iliskilerde inis ve cikislar yasanmis. 1573 yilinda imzalanan bir antlasmayla karsilikli guven ve baris donemi baslamis ve bu sayede de Venedik, Turk tuccarlarla dolmus.

1870'lerdeki hali


Venedik halkiyla Turk Tuccarlarin iliskisi her zaman iyi olmamis. Bazen ólúmle sonuclanan buyuk kavgalar cikmis. Bu tip seyler Venedik ile Osmanli arasinda diplomatik kriz yasanmasina sebep oluyormus. Osmanli’nin tepkisinden cekinen Venedikler, sehirdeki Turkler’i bir araya getirmek istemisler. Boylelikle, Buyuk kanal kiyisinda bulunan ve 13. yy.’da Giacomo Palmieri isimli tuccar tarafindan yaptirilmis olan saray 1621 yilinda Turklere tahsis edilmis. Bu saray o tarihten itibaren 'Fondaco dei Turchi' adiyla anildi.

Binanin avlusu (Venice Daily Photo)


Venediklilerin bu girisiminde, Turklerin guvenliginin saglanmasi dusuncesi kadar Turkler’i kontrol altinda tutma istegi de onemli rol oynamis. Bu nedenle, burada yasayan Turklere cesitli kisitlamalar getirilmis, ornegin Turkler, ancak belirlenmis saatlerde Han’a girebiliyor veya buradan ayrilabiliyorlarmis. Ayni sekilde, calisma saatleri de Venedikliler tarafindan belirlenmis.
120 kisi kapasiteli bu sarayda, sehirde surekli veya gecici olarak bulunan tum Turk Tuccarlar kaliyordu. Italyanlar, bu sarayi Turklere tahsis etmeden once cesitli tadilatlar yaptilar ve Abdest alinmasi icin cesmeler insa edip sarayin bir odasini da mescide cevirdiler.

Avluda bulunan havuz (Venice Daily Photo)


Hem Han, hem depo, hem de alisveris merkezi islevi olan bu tip bir “Tek binalik getto”, sadece Turk Tuccar icin gecerli degildi. Fondaco dei Tedeschi isimli bina da, Alman tuccarlar icin ayni islevi goruyordu.



Turk Tuccarlar’in Venedik’e getirdikleri urunlerin basinda balmumu, yún ve yer yagi (Ham petrol) geliyormus (O zamanlar petrol ihrac ediyormusuz !).

Turk tuccarlarin Fondaco dei Turchi'de 1621’de baslayan macerasi 217 yil sonra 1838’de sona erdi. Bu tarihte sarayda Sadreddin Efendi isimli tek bir tuccar bulunuyordu. Ancak 1797 yilinda Venedik Cumhuriyeti’nin ortadan kalmasi nedeniyle Osmanli Devleti ile yapilmis olan antlasmalar ortadan kalkmisti. Busetto Petich isimli tuccar sarayin yeni sahibi oldu. Sarayı tütün deposu haline getireceğini icin Sadreddin Efendi'nin binadan çıkmasını istedi. Onceleri direnen Sadreddin Efendi daha sonra saraydan cikarak Istanbul’a dondu.

Bina gunumuzde Tabiat Tarihi Muzesi olarak hizmet vermekte.

Saray, bazi Italyan ressamlara da ilham kaynagi olmus.

Mario de Maria

Michele Marieschi